U jeku burnih promjena koje su zahvatile Balkan početkom 20. vijeka, jedan dokument ostaje nijemi svjedok prostora, naroda i granica koje su tada činile geopolitičku stvarnost – karta Novopazarskog sandžaka iz 1912. godine. Izdata uoči Prvog balkanskog rata, karta ne samo da dokumentuje teritorijalni opseg Sandžaka pod Osmanskim carstvom, već i predstavlja vrijedan kulturno-historijski artefakt.
Ova precizno izrađena karta, u razmjeri 1:200.000, nastala je prema podacima Vojnog geografskog instituta u Beču, a priredio ju je kapetan M. J. Radovanović. Štampana je u Beogradu u poznatoj knjižari Gece Kona, a njena tadašnja cijena iznosila je 1.50 dinara.
Teritorijalni opseg Sandžaka
Na osnovu prikaza, Novopazarski sandžak u to vrijeme obuhvatao je dijelove današnjih država:
-
Srbije: Novi Pazar, Sjenica, Prijepolje, Tutin,
-
Crne Gore: Bijelo Polje, Rožaje, Pljevlja,
-
Kosova: Peć, Istok, Mitrovica, Skenderaj.
Granice sandžaka jasno su označene crvenom bojom, a unutar njih mogu se prepoznati brojna naselja, planinski vijenci, rijeke, vjerski objekti, putevi i karaule. Ćiriličnim pismom ucrtani su toponimi svih većih i manjih mjesta, što dodatno svjedoči o tadašnjoj demografskoj strukturi regije.
Duh vremena zarobljen u detaljima
Donji lijevi ugao karte sadrži legendu koja nudi objašnjenje za simbole: vjerske objekte poput džamija, crkava i manastira, vojne i upravne granice, kao i komunikacijske pravce. Zanimljiv dodatak čini umetnuta minijaturna karta Balkana, koja prikazuje širi kontekst geografske pozicije Sandžaka unutar Osmanskog carstva.
Ova karta danas služi kao važan izvor za istoričare, geografe i kulturne radnike koji istražuju identitet Sandžaka, njegovu kompleksnu multietničku strukturu i političku historiju. Takođe, sve češće se koristi i u obrazovne i dokumentarne svrhe.
Karta kao identitetski dokument
Za mnoge Bošnjake, Albance, ali i Srbe i Crnogorce iz Sandžaka, ova karta nije samo puki geografski prikaz – ona je dokument postojanja, kulturnog pamćenja i teritorijalnog identiteta. U vremenu kada se granice često crtaju bez naroda, ova karta nas podsjeća da su upravo ljudi ti koji stvaraju prostor – svojim selima, rijekama, putevima, džamijama, crkvama i nadom.
Fotografija: Originalna karta Novopazarskog sandžaka iz 1912. godine (izdavač Gece Kona, Beograd)
rewrite this content and keep HTML tags as is:
U jeku burnih promjena koje su zahvatile Balkan početkom 20. vijeka, jedan dokument ostaje nijemi svjedok prostora, naroda i granica koje su tada činile geopolitičku stvarnost – karta Novopazarskog sandžaka iz 1912. godine. Izdata uoči Prvog balkanskog rata, karta ne samo da dokumentuje teritorijalni opseg Sandžaka pod Osmanskim carstvom, već i predstavlja vrijedan kulturno-historijski artefakt.
Ova precizno izrađena karta, u razmjeri 1:200.000, nastala je prema podacima Vojnog geografskog instituta u Beču, a priredio ju je kapetan M. J. Radovanović. Štampana je u Beogradu u poznatoj knjižari Gece Kona, a njena tadašnja cijena iznosila je 1.50 dinara.
Teritorijalni opseg Sandžaka
Na osnovu prikaza, Novopazarski sandžak u to vrijeme obuhvatao je dijelove današnjih država:
-
Srbije: Novi Pazar, Sjenica, Prijepolje, Tutin,
-
Crne Gore: Bijelo Polje, Rožaje, Pljevlja,
-
Kosova: Peć, Istok, Mitrovica, Skenderaj.
Granice sandžaka jasno su označene crvenom bojom, a unutar njih mogu se prepoznati brojna naselja, planinski vijenci, rijeke, vjerski objekti, putevi i karaule. Ćiriličnim pismom ucrtani su toponimi svih većih i manjih mjesta, što dodatno svjedoči o tadašnjoj demografskoj strukturi regije.
Duh vremena zarobljen u detaljima
Donji lijevi ugao karte sadrži legendu koja nudi objašnjenje za simbole: vjerske objekte poput džamija, crkava i manastira, vojne i upravne granice, kao i komunikacijske pravce. Zanimljiv dodatak čini umetnuta minijaturna karta Balkana, koja prikazuje širi kontekst geografske pozicije Sandžaka unutar Osmanskog carstva.
Ova karta danas služi kao važan izvor za istoričare, geografe i kulturne radnike koji istražuju identitet Sandžaka, njegovu kompleksnu multietničku strukturu i političku historiju. Takođe, sve češće se koristi i u obrazovne i dokumentarne svrhe.
Karta kao identitetski dokument
Za mnoge Bošnjake, Albance, ali i Srbe i Crnogorce iz Sandžaka, ova karta nije samo puki geografski prikaz – ona je dokument postojanja, kulturnog pamćenja i teritorijalnog identiteta. U vremenu kada se granice često crtaju bez naroda, ova karta nas podsjeća da su upravo ljudi ti koji stvaraju prostor – svojim selima, rijekama, putevima, džamijama, crkvama i nadom.
Fotografija: Originalna karta Novopazarskog sandžaka iz 1912. godine (izdavač Gece Kona, Beograd)
