Berane – U selu Gornje Zaostro kod Berana danas je svečano otkriven spomenik Pavlu Đurišiću, jednom od najpoznatijih četničkih komandanata iz Drugog svjetskog rata, čije ime je u historiji zapisano i zbog niza ratnih zločina nad civilnim stanovništvom, posebno Bošnjacima Sandžaka i muslimanima Crne Gore. Ceremoniji je prisustvovalo nekoliko stotina ljudi, a događaj je predvodio mitropolit budimljansko-nikšićki Srpske pravoslavne crkve Metodije, koji je spomenik otkrio uz intoniranje himne Republike Srbije. Okupljeni su pjevali pjesme i uzvikivali parole u čast Đurišića, glorifikujući njegovu ulogu u četničkom pokretu.
Na skupu je govorio četnički vojvoda Miodrag Gigo Božović, koji je Pavla Đurišića nazvao “najvećim junakom i stradalnikom srpskog naroda” te naglasio da se događaj održava “u ime vojvodskog savjeta Ujedinjenog ravnogorskog pokreta Srbije, Crne Gore, Republike Srpske i dijaspore”. Božović je ispričao kako su prethodne noći “nepoznata lica” tražila uklanjanje spomenika, te je tom prilikom vrijeđao članove SUBNOR-a i antifašiste, nazivajući ih “okovanim komunistima” i “senilnima”, uz poruku da “organizaciju treba zabraniti i ukinuti”. Poručio je: “Mi četnici nikad nismo rušili. Nećemo ni danas, ni sutra. Ostajemo ono što smo – nasljednici Jugoslovenske kraljevske vojske u otadžbini.”
Pavle Đurišić bio je komandant crnogorskih četničkih formacija, a historičari navode da je odgovoran za masovne pokolje muslimanskog stanovništva u Pljevljima, Bijelom Polju, Foči i drugim mjestima tokom 1943. i 1944. godine. Prema dokumentima i svjedočanstvima, njegove jedinice su ubile hiljade civila, uključujući žene i djecu, a zločini su ostali upamćeni kao jedni od najtežih u tom periodu na području Sandžaka i istočne Bosne. Otkrivanje spomenika izazvalo je oštre reakcije među bošnjačkim i crnogorskim antifašističkim organizacijama, koje smatraju da se ovim činom rehabilituje kolaboracionistički pokret i vrijeđa sjećanje na žrtve. Ministarstvo kulture Crne Gore ranije je saopštilo da za postavljanje spomenika nije izdata nikakva dozvola, te je najavljeno da će biti pokrenut postupak za njegovo uklanjanje.
Za mnoge građane, naročito porodice žrtava, spomenik Pavlu Đurišiću simbolizuje pokušaj istorijskog revizionizma i legitimisanja ideologije koja je tokom Drugog svjetskog rata dovela do etničkih čišćenja i masovnih zločina. “Ovo nije samo pitanje spomenika, već pitanje našeg odnosa prema istini i prošlosti”, poručuju iz antifašističkih udruženja. Ostaje da se vidi hoće li nadležne institucije reagovati i ukloniti spomenik, ili će on ostati kao još jedan primjer duboke podijeljenosti crnogorskog društva po pitanju istorijskog naslijeđa.
